انټرنېټ د نننۍ نړۍ د وینې د رګونو په څېر دی. کله چې دا رګ پرې شي، ټولنیز ژوند، اقتصاد، زدهکړې او ان رواني وضعیت په ټپه درېږي. افغانستان چې له وړاندې د جګړې، سیاسي ناورین او اقتصادي ستونزو سره لاس او ګرېوان دی، د نوري فایبر پرې کېدو له امله د یوې نوې بحراني څپې شاهد دی.
نن سبا په امریکا کې د ملګرو ملتونو په عمومي غونډه کې د ګډون په موخه د ټولې نړۍ نه د هیوادونو ولسمشران او لوړپوړي نمایندگان راټول شوي دي.
د ۲۰۱۰ کال په نومبر کې د جرمني بهرنیو استخباراتو (بي اېن ډي) اي اېکس ۹۰۰ الوتکې له خلیج نه یو پټکی لرونکی سړی، چې د ملا عمر ځانګړی استازی بلل کېده، په ساړه ژمي کې په مونشن هوايي ډګر کې کوز کړ او په یوه پرتمین هوټل کې یې واړول.
ډونالډ ټرمپ د دویم ځل لپاره د امریکا له ولسمشر کېدو ووروسته څو ځله په افغانستان کې د بګرام پوځي اډې د ترلاسه کولو خواهش څرګند کړی، خو وړمه ورځ یې په لندن کې بریتانیا ته د خپل سفر په پای کې په مطبوعاتي کنفرانس کې خپله دغه غوښتنه یو ځل بیا په جدي توګه تکرار کړه.
لیکوال: عبدالغفور لېوال، د ایران لپاره د افغانستان پخوانی سفیر د سیتي -ساکي قبیلو ګډوله یوچیان (کوشانیان) تر میلاد شاوخوا سل کاله وړاندې د افغانستان په شمال کې ځای پرځای شول او د پینځهګونو قبیلو په تشکیلاتو کې یې نور ساکان او تاهیان (تخاریان) مخ په سهیل راټېل وهل.
د افغانستان د بهرنیو چارو پخواني وزیر په هغه لیکنه کې چې افغانستان انټرنشنل ته یې لېږلي ویلي،امنیت شورا د افغانستان ناورین سم تشخیص کړی، خو اراده او حل یې نه درلود. هغه زیاتوي د امنیت شورا وروستۍ ناستې وښوده چې ستر قدرتونه د افغانستان په اړه په یوه نظر نه دي.
بګرام هوايي اډه د شاوخوا شل کلونو لپاره د امریکا او ناټو ځواکونو تر ټولو ستره نظامي پایګاه وه. دغه ځای یوازې د یوې پوځي اډې حیثیت نه درلود، بلکې د امریکا د ستراتیژیکو محاسبو د محراق حیثیت یې درلود.
عامه ذهیت د یوې ټولنې د وګړو یا د یوې متشکلې ډلې د غړو ګډ درک، نظرونه، احساسات او باورونه دي چې د ځانګړو پېښو، مسایلو یا اشخاصو په اړهد عامه افکارو د تعامل په پایله کې بڼه مومي او د ټولنیزو اړیکو، فرهنګي ارزښتونو، رسنیو او تاریخي تجربو له لارې ځان څرګندوي.
په پنځو ولایتونو کې بېسیم انټرنېټ قطع شوی دی. دا لیکنه څېړي چې ولې د طالبانو مشر له انټرنېټه وېرېږي او څنګه د فایبر او بېسیم خدماتو تدریجي بندېدل د روایتونو د کنترول، د اعتراضونو د مهار او ازادو معلوماتو ته د ټولنې د لاسرسي د مخنیوي د سیاست یوه برخه ده.
د افغانستان په اړه د پاکستان سیاست ډېر وخت د پاکستان د پوځ جنرالانو او د هغوی د استخباراتو تر انحصار لاندې پاتې شوی دی او دا وضع تر اوسه بدله شوې نه ده.نو ځکه په ډېرو مواردو کې د پاکستان د ملکي حکومتونو د غړو خبرې خاص اهمیت نه لري.
د اوکراین اوږدې جګړې، د غزې دردوونکي ناورین او له اسراییل سره د ایران ۱۲ ورځني جنګ او د هغې نه پس پاتې تاوتريخوالي د افغانستان له وضعیت نه د نړیوالو پام تر ډېره حده اړولی، خو بیا هم د زبرځواکونو تر منځ د نفوذ د زیاتولو سیالي په پوره شدت سره روانه ده.
دا باید ومنو چې په تیرو څو لسیزو کې د حکومتونو او رژیمونو له ادلون او بدلون سره د افغانانو په منځ کې سرې او شنې کرښې واچول شولې او د دې کرښو پلویان او دویم نسل وارثین اوس هم د همغو پخوانیو ناکامو کرښو روایتونه تقویه کوي.
د ۱۴۰۰ کال د زمري ۲۴مه د افغانستان د معاصر تاریخ تر ټولو تیاره څپرکیو پیل دی؛ یوه داسې دوره، چې د سیاسي، اقتصادي، عدلي او قضایي، تعلیمي او روغتیایي نظام په سقوط سره یې په بېلابېلو برخو کې د بشري حقونو د پراخ او سیستماتیک نقض زمینه برابره کړه.