د هند - پاکستان نښتې وکولای شول چې د پاکستان مېلټري اسټبلېشمنټ لپاره د ولسي محبوبیت روایت اغېزناک کړي او برعکس په پښتونخوا او بلوچستان کې د خپلواکۍ غوښتونکو ملتپالو(پښتونژغورنې خوځښت …) رېښې کمزورې کړي.
دغهراز، د ډېورنډ پر غاړه هراز نښتې — چې ترڅو ملي او پرمختگپالی دولت په کابل کې حاکم نه وي — د جهادي ډلو لپاره ولسي محبوبیت او مشروعیت پېري، او ملتپال او پرمختگغوښتوونکي غورځنگونه تضعیفوي. لهدې هم بږنوونکې دا چې د دغسې نښتو مهنډسي کړای شوې نقشه دا ده چې د ډېورنډ څېرمه پښتونمېشته سیمه د ګڼشمېر جهادي ډلو د تحرکاتو او ښکېلتیاوو د ډېروالي په پایله کې وکولای شي د غرب و چین د ښکرجنگۍ پر حایل زون واړوي.
که دا موضوع لا وشاربل شي، نو د ډېورند پر دواړو غاړو جگړه او بېثپاتي له لسیېزو د پاکستاني اسټبلېشمنټ پالیسي گرځېدلې. د دې پالیسۍ دایمي محصول یتیمه پښتونخوا او بېدولته کابل دی.
که پښتونخوا د پښتون له وېښتابه او واکمنۍ یتیمه نهشي د لویې افغانخاورې پلازمېنې «کابل» لپاره د شاتگپالنې نادولتي ځواک چې — جها.دي ډلې دي — نهشي جوړیدلی. دغهراز، که کابل کې پرمختگپالی ولسواک دولت تأسس کېږي، بیا یتیمه پښتونخوا د مالکیت سیاسي - فرهنگي ساه اخلي، او بالاخره د راولپنډۍ نظامي چوڼۍ ته په سیمه کې د غربي خپڅې د نوکانو د تېرهکولو دوکاندارۍ ته دا سیمه د کړکیج زون په توگه نه پاتې کېږي.
روانه سازماني بېثباتي د لویې لوبې مرستندویه ده، او دا لویه لوبه د سیمې لویو هېوادونو د اقتصادي - سیاسي عروج د مخنیوي په موخه د استخباراتي هرج و مرج/آشوب ایجاد دی.
نو،
افغانحافظه را یادوي چې پاکستان له ۵لسییزو راهیسې پر افغانستان تېری کوي. ترټولو تباه کوونکی تېری یې همدا چې د جهادي ایکوسیستم لهلارې یې افغاندولتونه او مليبنسټونه نسکور کړي، افغاننسل یې له پرمختگه غورځولی او له عصري نړۍ سره یې له هراز سیالۍ فلج کړی. مانا، د پاکستان تېری پر افغانستان او افغانملت دی. لکه څومره چې د نیابتي - جهادي ډلو لهلارې یې تېری باید وغندل شي؛ هغومره یې مخامخ تېري ته د افغان مليشعور په لرلو سره اوسپنیز صف درول پهکار دي. شرط دا چې دا ملي صف باید د پاکستان د نیابتي - جهادي ډلو پر گټه تبلیغاتي کرېغه نهشي او افغان مليشعور نهایتاً دا پوخوالی باید ومومي!
ځکه،
دا هیڅراز مُمکنه نه ده چې د جهادي ایکوسیستم سیاسي - استخباراتي ماموریت له پاکستانه واخېستلای شي؛ پرته لهدې چې عملاً د غرب هژموني زموږ په خطه کې خاتمه موندلې وي. ځکه د لیبرال نړۍوال نظم له نسکورېدو سره سم، قراردادي پاکستان د هېواد په توگه نهشي پایېدلی.
پایله
په لنډ ډول، زموږ د بحث اصلي ټکی دا دی چې د ډېورنډ دواړو غاړو ته راورتلې نښتې او د جهادي ایکوسیستم دوامدار موجودیت یواځې سیمهییزې ستونزې نه دي؛ دا د افغانستان د دولت او ملت د جوړښت، د ولسي هوښیارتیا او د پرمختیا پر لاره جدي خنډونه دي.
د پاکستان د استخباراتي او نیابتي تګلارو اوږدمهاله لاسوهنه او د وسلهوالو ډلو د ملاتړ تاریخي شواهد دا ښيي چې دا پدیدې څو لسیزې دوام لري او د افغانستان په بېثباتۍ کې یې مهم رول لوبولی دی.