د سترګو تورول او د رنجو کارول له پخوانیو دودونو څخه دی چې نه یوازې د ښکلا لپاره کارېږي؛ بلکې روغتیایي او دیني اړخونه هم لري.
دا عمل د تاریخ له زړو تمدنونو؛ لکه مصر، هند، فارس او د اسلامي نړۍ له لرلید سره تړاو لري او تر نن ورځې پورې په افغانستان، پاکستان، ایران او عربي نړۍ کې دود پاتې دی.
کلتوري شالید
سترګو ته رانجه یا سرمه (کاجل، سورمه) لګول له سلګونو کلونو راهیسې د ښکلا، ارزښت او شخصیت ښکارندوی ګڼل کېږي.
په ډېرو ټولنو کې ښځې او نارینه دا دود ترسره کوي، په ځانګړې توګه کورنۍ د خپلو ماشومانو سترګې ځکه توروي، چې له بدو سترګو څخه وساتل شي.
پخواني مصر کې فرعوني مېرمنو او نارینه وو به د سترګو شاوخوا تورول او عقیده یې لرله چې د خدایانو له برکته او د لمر له تاو څخه د سترګو د ساتنې لپاره دا چاره مهمه ده.
هند کې د «کاجل» استعمال له نسلونو راهیسې دود دی او هندیان سترګې د ښکلا او تبرک لپاره توروي.
په افغانستان کې رانجه د ښکلا، د شومو سترګو دفع او د دیني برکت لپاره کارېږي.
داسې یو افغان به ډېر په ندرت پېدا شي چې په ژوند کې یې یو ځل رانجه نه وي استعمال کړي.
روغتیایي ګټې
د رنجو یا سرمې طبیعي بڼه په ځانګړې توګه د "اثمد" ډوله، د اسلامي نړۍ له پخوانیو حکیمانو او طب النبوي څخه د سترګو د ساتنې لپاره توصیه شوې ده.
نبوي طب باور لري:
- رانجه د سترګو د لید ځواک زیاتوي
- رانجه د سترګو وچهوالی کموي
- رانجه له دوړو او لمره د سترګو ساتنه کوي
- رانجه انتيبکتریایي خاصیتونه لري
په اسلام کې د رانجو استعمال سنت ګڼل شوی او ان پیغمبر صلی الله علیه وسلم هم د "اثمد" نومې سرمې کارول غوره ګڼلي دي.
د رانجو د استعمال په تړاو احادیث هم شته چې له مخې یې د رنجو کارول نه یوازې د سنت پیروي ده، بلکې د طبیعي درملنې یوه بڼه هم ګڼل کېږي.
خبرداری:
نن ورځ په ځینې تجارتي رنجو کې د سَر، سیس او نورو زهرجنو فلزاتو شتون ممکن خطرناک وي، ځکه د اوږدمهاله استعمال په پایله کې کولی شي د سترګو یا وینې سیستم ته زیان ورسوي.
د طب متخصصین تل د "lead-free" یا طبیعي رنجو استعمال سپارښتنه کوي.
د ښکلا او هنر وسیله
رانجه د ښکلا یو مهم لامل ګڼل کېږي.
دا د سترګو شکل، ژوروالی او تاثیر زیاتوي.
د میکاپ په هنر کې رانجه او ایلاینر کارول د "کلاسیکې ښکلا" برخه ګڼل کېږي.
دا کار د مخ ښکلا متوازن کوي او د شخصیت ظاهري بڼه تقویه کوي.
په پښتو هنري ادبیاتو کې د رنجو یادونه ډېره شوې او دا یې د ښکلا یو اساسي توک ګڼلی دی او د عاشق له خوا خپلې معشوقې ته د ډالۍ په توګه هم ورکول کېږي.
راشه ایینه رانجه دې واخله
نه دي یاري کړم نه دې نښې ګرځومه
په ټوله کې د سترګو تورول او د رانجو کارول یو داسې دود دی چې له ښکلا، روغتیا، کلتور او دین سره ژوره اړیکه لري.
که څه هم نن ورځ رانجه یو څه تجارتي بڼه هم لري او ځینې وختونه روغتیا ته تاوان رسوي؛ خو طبي او سنتي بڼې یې لا هم ارزښتناکې ګڼل کېږي.
دا دودونه نه یوازې زموږ د کلتور برخه ده، بلکې د پېړیو – پېړیو فرهنګي ښکلاییز میراث هم دی.