د چین او پاکستان تر منځ د اقتصادي دهلېز« سي پیک » پروژه، چې میلیاردونه ډالر لګښت لري، د دواړو هېوادونو له لوري د سیمې لپاره یو «لوبهبدلوونکې» پروژه ګڼل شوې، او افغانستان ته پراختیا به یې د جنوبي اسیا د راتلونکي لپاره یو ستراټيژیک بدلون رامنځته کړي.
ایرو اېشیا ویبپاڼه په خپله تازه خپره کړې مقاله کې وایي، چې اوس دغه پروژه نوې سټراټیژیکه بڼه غوره کوي، ځکه چې چین د افغانستان او پاکستان تر منځ د سیاسي همغږۍ لپاره هڅې کوي چې د« سي پيک» پراخېدو ته یې لاره هواره کړې ده.
ویبپاڼه زیاتوي، دا پرمختګ د ۲۰۲۵ کال د می میاشتې په ۲۱مه نېټه په بیجینګ کې د درېاړخیزې غونډې پر مهال اعلان شو، د غونډې ګډونوال د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار، د چین بهرنیو چارو وزیر وانګ يي، او د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي وو. دوی ژمنه وکړه چې د« یو کمربند یوه لار»نوښت کې به ګډ کار ته ادامه ورکړي او د « سي پیک » پروژه به افغانستان ته وغځوي.
په دې ناسته کې د اسلاماباد او طالبانو تر منځ د ۲۰۲۱ کال وروسته د لومړي ځل لپاره د سفیرانو تبادله هم وشوه، چې ددغه پروژې د زیاتې ستراتیژیکې مانا نښه بلل کېږي.
په مقاله کې راغلي،د« سي پیک » موخه یوازې اقتصادي نه، بلکې سیمهییز اتصال ته هم ځانګړې پاملرنه ده. افغانستان، چې په تاریخي لحاظ سوداګریز مرکز بلل کېږي، د سیمهییزو پروژو لکه« ټاپي » ګاز نللیکه او« کاسا ۱۰۰۰ » برښنا لیږد پروژو لپاره مهم جغرافیایي موقعیت لري. خو د سیمې نه ثبات د دغو پروژو د بشپړېدو پر وړاندې خنډ ګرځېدلی دی.
افغانستان ته د « سي پیک » غځېدل نه یوازې اقتصادي، بلکې سټراټیژیک اهمیت هم لري. دا به د افغانستان، پاکستان او چین تر منځ د لا نږدې همکارۍ لامل شي او د سیمې د وصل او ودې لپاره به یو مهم فرصت وي.
ایرو اېشیا ویبپاڼه وایي، د بلوچستان ایالت، چې د« سي پیک » د دروازې (ګوادر بندر) کور دی، له پراخو طبیعي زېرمو سره سره د بېوزلۍ، بېکارۍ او پراخېدونکې ناراضۍ سره مخ دی. ځايي خلک، شکایت کوي چې لویې پروژې یې د ژوند پر شرایطو منفي اغېز کړی دی.
ویبپاڼه وایي چې افغانستان ته د « سي پیک » د غځولو او پراختیا پرېکړه په داسې وخت وشوه، چې په سیمه کې د هند او پاکستان ترمنځ تاوتریخوالی زیات شوی و.
مقاله زیاتوي، پاکستان او افغانستان دواړه د ګډو امنیتي ګواښونو سره مخ دي، او د دوی همکاري د ثبات لپاره اړینه بلل کېږي.
که څه هم « سي پیک » افغانستان ته پراخېدل د سیمې لپاره یو مهم بدلون دی، خو دا پروژه د امنیتي ګواښونو، سیمهییز رقابت، په افغانستان او پاکستان کې د کورنیو مخالفتونو له امله د لویو خنډونو سره مخ ده. بریالیتوب به یې یوازې هغه مهال یقیني شي، چې دا پروژه ټولشموله، دوامداره او عادلانه وي، امنیت تامین شي، او ټول خلک ترې ګټه واخل.