نمایندگان امریکا و پاکستان روز سه‌شنبه در اسلام‌آباد طی نشستی بر تعهد مشترک برای مقابله با داعش شاخه خراسان، تحریک طالبان پاکستان و جدایی‌طلبان بلوچ تاکید کردند.
گفت‌وگوهای امنیتی نمایندگان امریکا و پاکستان نشان می‌دهد که حکومت ترامپ به موضوع داعش خراسان در افغانستان و پاکستان اهمیت قایل است و در این راستا به همکاری اسلام‌آباد نیاز دارد. پذیرایی گرم ترامپ از فرمانده قدرتمند ارتش پاکستان گویای این واقعیت است.
این توافق برای مبارزه مشترک با شبه‌نظامیان و داعش خراسان در حالی شکل گرفت که پاکستان سال‌ها تلاش کرد امریکا را به مشارکت در نبرد با شبه‌نظامیان ترغیب کند. امریکا به دلیل بی‌اعتمادی ناشی از جنگ افغانستان، از پذیرش درخواست‌های پاکستان خودداری کرده بود.
پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، روابط پاکستان و امریکا سردتر شده بود. امریکا از پاکستان دلخور بود، زیرا این کشور ۲۰ سال از طالبان در جنگ علیه نیروهای امریکایی و دولت پیشین افغانستان حمایت کرده بود. اما به نظر می‌رسد تلاش‌های اسلام‌آباد برای متقاعد کردن امریکا به همکاری در مبارزه با تروریسم سرانجام نتیجه داده است.
حکومت بایدن با شعار تمرکز بر تهدید چین از افغانستان خارج شد و تروریسم از دستورکار سیاست خارجی این کشور بیرون شد. به دنبال آن، ارتقای روابط پاکستان و امریکا نیز موضوعیت خود را از دست داد. اما، تلاش داعش خراسان برای نفوذ در خاک امریکا و عملیات تروریستی موفق آن در روسیه، خطر این گروه افراطی را برجسته کرد و مسئله امنیت را بار دیگر در محور رویکرد امریکا در قبال پاکستان قرار داد.
نمایندگان دو کشور طی چند روز گذشته مذاکرات و گفت‌وگوهای متعددی در سطوح مختلف درباره مبارزه با تروریسم آغاز کردند. مهم‌ترین این گفت‌وگوها بین عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان و دونالد ترامپ در کاخ سفید در ماه جوزا انجام شد. همچنین، اسحاق دار، وزیر امور خارجه پاکستان، به‌صورت مستمر با مارکو روبیو، همتای امریکایی خود، درباره مبارزه با تروریسم و برقراری صلح و ثبات منطقه‌ای گفت‌وگو کرده است.
در تازه‌ترین مورد، نمایندگان امریکا و پاکستان روز سه‌شنبه بار دیگر بر عزم مشترک خود برای مقابله با «تمامی اشکال تروریسم» تاکید کردند و به‌طور خاص به داعش شاخه خراسان که در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان مستقر است، تحریک طالبان پاکستان و جدایی‌طلبان بلوچ اشاره کردند.
مایکل کوگلمان، مدیر مطالعات جنوب آسیا در مرکز ویلسون، بیانیه مشترک پاکستان و امریکا در مقابله با تروریسم را از «مثبت‌ترین و پرشورترین» بیانیه‌هایی خواند که در سال‌های اخیر از سوی دو کشور منتشر شده است. او این بیانیه را به توافق امریکا و پاکستان پس از یازدهم سپتامبر مقایسه کرد. پاکستان از کشورهایی بود که به امریکا در برچیدن رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ و دستگیری چهره‌های ارشد این گروه و متحد آن القاعده همکاری کرد.
این کارشناس ارشد امریکایی با اشاره به توافق‌های اخیر امریکا و پاکستان نوشت که دو کشور در مدت کوتاهی راه طولانی را پیموده‌اند.
اهمیت مبارزه مشترک امریکا و پاکستان علیه داعش چیست؟
همکاری پاکستان و امریکا در زمینه مقابله با داعش پس از آن آغاز شد که پاکستان شریف‌الله، عامل حمله به نیروهای امریکایی در میدان هوایی کابل را به امریکا تحویل داد. این حمله برای ترامپ و جمهوری‌خواهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا خروج آشفته نیروها و کشته شدن۱۳ سرباز امریکایی در کابل تبر ترامپ و جمهوری‌خواهان را در حمله به کارنامه سیاست خارجی حکومت بایدن دسته کرد. تحویل این عضو داعش شاخه خراسان گام مهمی از سوی پاکستان برای جلب اعتماد و توجه ترامپ بود. ترامپ رسماً از پاکستان به‌خاطر این اقدام در نشست مشترک کانگرس قدردانی کرد.
همکاری در مبارزه با داعش فصل جدیدی از روابط امنیتی و سیاسی واشنگتن و اسلام آباد را رقم می‌زند. پاکستان از امریکا خواسته است که در بخش معادن این کشور سرمایه‌گذاری کند و حتا در بخش ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین با شرکت‌های مربوط به خانواده ترامپ قرارداد امضا کرده است. با این حال، همکاری‌های امنیتی در صدر دستورکار دو کشور قرار خواهد داشت.
با شکست القاعده در افغانستان و منطقه، سیاست امریکا بر مهار چین، به خصوص در آسیا و آفریقا متمرکز شد. اما، برجسته‌شدن تهدید داعش، پای امریکا را در منطقه نگه می‌دارد. این بار برخلاف بعد از یازده سپتامبر، امریکا بر از میان بردن هسته‌های عملیاتی داعش از طریق فضا و همکاری با پاکستان متمرکز خواهد بود و نه شکل‌دهی دولت‌های دموکراتیک امریکا محور.
سود و زیان طالبان از همکاری پاکستان و امریکا
این همکاری در حالی شکل می‌گیرد که طالبان افغانستان در چهار سال گذشته از مبارزه با داعش به‌عنوان ابزاری برای چانه‌زنی و کسب امتیاز از جامعه جهانی استفاده کرده است. امریکا پیش‌تر با طالبان در زمینه مقابله با داعش همکاری داشته و تبادل اطلاعاتی با این گروه را تایید کرده است. گزارش‌هایی نیز حاکی از حمایت سیا، سازمان اطلاعات امریکا، از طالبان در این زمینه است.
تمرکز بر داعش فرصتی برای طالبان نیز است که با کمک به از بین بردن این تهدید به واشنگتن نزدیک‌تر شوند. البته، اگر طالبان در مهار داعش خراسان موفق نشوند و این گروه حملاتی در خاک امریکا انجام دهد، طالبان شاهد عملیات پهپادها و اصابت موشک‌های هوشمند امریکا در خاک افغانستان خواهند بود.
روسیه با نگرانی از شکل‌گیری تهدید گروه‌های شبه‌نظامی و نگه‌داشتن افغانستان در دایره نفوذ خود، حکومت طالبان را به رسمیت شناخت. به‌رسمیت‌شناخته‌شدن این گروه توسط روسیه عمدتاً به دلیل نقش آن‌ها در مبارزه با داعش بود، زیرا روسیه بدترین ضربه در تاریخ معاصر خود را از داعش خراسان متحمل شده است.
طالبان با همین رویکرد خواهان بهبود روابط با امریکا است. اما، ارتباط این گروه با سازمان‌های تروریستی، پناه دادن به گروه‌های شبه‌نظامی و سابقه درگیری خونین با امریکا موانع عمده در برابر عادی سازی روابط این گروه با واشنگتن است. اما، مهار داعش و دیگر گروه تروریستی دست‌کم نخواهد گذاشت که امریکا فشار نظامی و اقتصادی بر طالبان را افزایش دهد.
در حالی که امریکا و پاکستان برای مقابله با داعش به توافق رسیده‌اند، سازمان ملل متحد اخیراً نسبت به افزایش حضور تروریست‌های خارجی در افغانستان و آسیای مرکزی هشدار داده است. این سازمان اعلام کرد که داعش شاخه خراسان مستقر در افغانستان از طریق فضای مجازی افراد را جذب می‌کند. کارشناسان سازمان ملل معتقدند که داعش شاخه خراسان «جدی‌ترین تهدید» برای اروپا و امریکا به شمار می‌رود.
تحریک طالبان پاکستان و جدایی‌طلبان بلوچ
همکاری امریکا در مقابله با تحریک طالبان پاکستان و جدایی‌طلبان بلوچ نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پاکستان در چهار سال گذشته تلاش کرد از طریق گفت‌وگو و مذاکره، طالبان افغان را متقاعد کند که مانع حملات تحریک طالبان پاکستانی شود و پناهگاه‌های این گروه شورشی را در خاک افغانستان برچیند.
همچنین، پاکستان حملات هوایی به خاک افغانستان انجام داد و برخی از فرماندهان تحریک طالبان پاکستان را در مناطق شرقی این کشور هدف قرار داد. اما این تلاش‌ها و فشارها نتیجه‌ای در پی نداشت. تحریک طالبان پاکستان همچنان در خاک افغانستان فعال است و گفته می‌شود حدود «شش هزار نیرو» دارد.
با این که اولویت امریکا مبارزه با داعش خراسان در افغانستان و پاکستان است، اما اسلام آباد امیدوار است که به این کشور در مبارزه با شبه نظامیان پاکستانی مستقر در افغانستان نیز کمک کند. هنوز مشخص نیست که آیا امریکا سران طالبان پاکستانی را در خاک افغانستان هدف قرار خواهد داد یا به پشتیبانی اطلاعاتی و لجستیکی از پاکستان بسنده خواهد کرد.
همکاری مشترک احتمالی پاکستان و امریکا علیه تی‌تی‌پی می‌تواند فشار بر طالبان افغان را افزایش دهد. زیرا، این دو گروه پیوندهای عمیقی دارند و طالبان افغان نشان داده‌اند که تحت هیچ شرایطی از حمایت تحریک طالبان پاکستان دست نمی‌کشند.
با این حال، مشخص نیست که واشنگتن به سیاست فشار اسلام‌آباد بر طالبان برای مهار تی‌تی‌پی می‌پیوندد یا نه. بیانیه مشترک روز سه‌شنبه نمایانگر نیت امریکا است اما الزاماً تضمین کننده اقدام عملی علیه شبه‌نظامیان مخالف اسلام‌آباد نخواهد بود.
جدایی‌طلبان بلوچ
توافق امریکا و پاکستان شامل مبارزه با جدایی‌طلبان بلوچ نیز می‌شود. امریکا اخیراً جدایی‌طلبان بلوچ و لوای مجید، گروه کماندویی آن را در فهرست گروه‌های تروریستی خود قرار داد.
در بیانیه مشترک پاکستان و امریکا به حمله مرگبار جدایی‌طلبان بلوچ به قطار جعفر اکسپرس نیز اشاره شده است؛ حمله‌ای که پاکستان رسماً هند را به سازمان‌دهی و مدیریت آن متهم کرده است.
پاکستان جدایی‌طلبان بلوچ را گروهی مورد حمایت هند می‌داند. از این رو، اقدامات اخیر امریکا پیامی به هند نیز تلقی می‌شود، به‌ویژه در شرایطی که روابط هند و امریکا به شدت پرتنش و بحرانی است.
نتیجه‌گیری
همکاری در مبارزه با داعش به محور اصلی همکاری‌های سیاسی و امنیتی پاکستان و امریکا تبدیل شده است. این امر نشان می‌دهد که پاکستان موفق شده منطق جدیدی برای روابط خود با امریکا تعریف کند.
موضوع داعش بار دیگر پای امریکا را در همسایگی افغانستان باز می‌کند. از همه مهمتر، اگر طالبان نتوانند تهدید داعش را در افغانستان مهار کنند، احتمال حملات موشکی و پهپادی امریکا در خاک افغانستان وجود دارد.