ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه در اولین سفر خود به هند پس از آغاز جنگ اوکراین مورد استقبال گرم نرندرا مودی، نخستوزیر هند قرار گرفت.
آغوش معروف مودی در فرودگاه، رژه نگهبانان، شلیک ۲۱ توپ و ضیافت در کاخ ریاستجمهوری با ۳۴۰ اتاق، بخشی از تشریفات ویژه هند برای پوتین بود.
آقای پوتین روز پنجشنبه به دهلی جدید سفر کرد و جمعه، روز پرکاری را پشت سر گذاشت. برنامههای وی با ضیافت ویژهای در کاخ ریاستجمهوری آغاز شد که همراه با تشریفات نظامی بود. در ادامه، او با نرندرا مودی، نخستوزیر هند، دیدار کرد، در یک مجمع اقتصادی شرکت نمود و از راهاندازی شبکه تلویزیونی راشا تودی، رسانهای تحت کنترول دولت کرملین، خبر داد.
از زمان آغاز جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۲، پوتین با انزوای دیپلوماتیک روبهرو بوده است و استقبال ویژه دهلی پیامی روشن به غرب ارسال کرد.
تشریفات پرزرق و برق، اما توافقهای محدود
استقبال از پوتین باشکوه بود. یک رسانه نزدیک به دولت روسیه نوشت: «یک کاروان تشریفاتی، شلیک توپ و تالار مرمرین با ۳۴۰ اتاق؛ اینگونه ولادیمیر پوتین در یک کاخ هندی استقبال شد.»
با این حال، توافقهای اعلام شده محدود بود. دیدار فرصت داد تا روسیه و هند بار دیگر از «شراکت استراتژیک ویژه و ممتاز» خود سخن بگویند و پوتین بر تلاشها برای گسترش همکاریها تاکید کند. توافقهایی در زمینه همکاری اقتصادی، معادن و زنجیره تامین، و همچنین داروسازی حاصل شد؛ از جمله ساخت یک کارخانه داروسازی مشترک روسیه-هند در منطقه کالوگا.
یکی از موضوعات حساس، نفت بود. هند حجم بالایی نفت روسیه را خریداری میکند که حمایت مهمی برای اقتصاد تحریمشده روسیه محسوب میشود. امریکا از این موضوع ناخشنود است و هند را متهم به کمک به تامین مالی جنگ کرملین میکند. پیش از دیدار، فشارهای اقتصادی از طریق تعرفههای سنگین بر کالاهای هندی اعمال شده بود تا خرید نفت روسیه کاهش یابد.
پوتین در این دیدار تاکید کرد که روسیه آماده تضمین «تامین بیوقفه نفت» برای هند است، اما جزئیات مشخصی ارائه نشد و تصمیم نهایی به هند سپرده شد.
در زمینه تسلیحات و سیستمهای دفاعی، شایعاتی درباره خرید جنگندهها و سامانههای پیشرفته روسی وجود داشت، اما هیچ توافق دفاعی بزرگی اعلام نشد. این موضوع میتواند نشانهای از تعادلکاری هند باشد؛ حفظ روابط با مسکو و در عین حال ارتباط با واشنگتن.
دیدار غیررسمی شام بین پوتین و مودی که توسط مشاور سیاست خارجی پوتین «یکی از نقاط کلیدی سفر» خوانده شد، محل بحث مسائل حساس و مهم دوجانبه و بینالمللی بود.
تجارت در مرکز توجه
دیدار پرزرق و برق بود؛ از جمله لحظه مشهور «آغوش مودی» در فرودگاه که نشاندهنده اهمیت شراکت دیرینه هند با روسیه و روابط شخصی مودی با پوتین بود.
با این حال، نمایشها و مراسم پرشکوه منجر به توافقهای بزرگ نشد. هیچ قرارداد دفاعی عمده یا توافقی برای ادامه خرید نفت ارزان روسیه اعلام نشد. از اظهارات رهبران روشن شد که محور اصلی این دیدار، تجارت بود. روسیه تحت تحریمهای غرب قرار دارد و هند با تعرفه ۵۰ درصدی امریکا روبهرو است. هر دو کشور به دنبال بازارهای جایگزین برای تقویت اقتصاد خود هستند.
حجم تجارت دو کشور اکنون ۶۸.۷۲ میلیارد دالر است که بخش عمده آن ناشی از خرید نفت روسیه توسط هند است. پوتین با اشاره به آماده بودن مسکو برای ادامه «تحویل بدون وقفه سوخت»، هند را به عدم اطاعت از فشارهای کاخ سفید تشویق کرد.
فراتر از نفت و دفاع، قراردادهایی در حوزه کشتیسازی، آموزش دریانوردان هندی برای فعالیت در مناطق قطبی، سرمایهگذاری در مسیرهای جدید دریایی، انرژی هستهای غیرنظامی، سفر بدون ویزا و معادن استراتژیک منعقد شد.
نخستوزیر هند بر تقویت روابط تجاری تاکید کرد و به پیشرفت مذاکرات درباره توافقنامه آزاد تجاری هند با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (شامل روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان) اشاره کرد. این توافق به کشورهای عضو امکان دسترسی به بازارهای یکدیگر را میدهد.
رهبران دو کشور همچنین درباره چارچوب اقتصادی پنجساله گفتوگو کردند که هدف افزایش تجارت دوجانبه به ۱۰۰ میلیارد دالر را دنبال میکند. این هدف با توجه به نفت ارزان، بسیار بلندپروازانه است و احتمالاً دلیل تأکید بر توسعه تجارت در زمینههای مختلف بود.
نبود یک قرارداد دفاعی بزرگ به معنای کاهش نقش روسیه در نیروهای مسلح هند نیست. مسکو همچنان بازیگر اصلی نیازهای دفاعی هند خواهد بود. هند هنوز برنامه خرید جنگنده نسل پنجمی Su-57 را اعلام نکرده است، اما احتمالاً خواستهاش تحویل به موقع سفارشهای فعلی مانند سامانه دفاعی S-400 است که با تأخیر مواجه شده است. با توجه به مشغولیت روسیه در اوکراین، ممکن است تحقق این خواسته دشوار باشد، اما مذاکرات در این زمینه ادامه دارد.