فایننشال‌تایمز در گزارشی می‌گوید جمهوری اسلامی به‌دلیل اقتصاد بحرانی و کاهش خدمات عمومی ناشی از آن، دیگر توانایی تحمل فشار مهاجران افغان را ندارد.
نرخ تورم سالانه در ایران از اواسط سال ۲۰۲۰ تاکنون همواره بالای ۳۰ درصد باقی مانده و ارزش ریال نیز سقوط کرده و هزینه واردات را برای مصرف‌کنندگان ایرانی افزایش داده است.
ایران با اشاره به بیش از ۶ میلیون افغان، می‌گوید که سهم نابرابری از مهاجران افغان را در مقایسه با دیگر کشورها به‌ویژه کشورهای همسایه پذیرفته است.
محمد، مهاجر ۴۱ ساله افغان بدون مدرک، ماه‌هاست که در باغ خصوصی اطراف تهران که به عنوان محافظ در آن کار می‌کند، محبوس مانده است.
او از ترس بازداشت و اخراج توسط پولیس ایران، حتی جرات رفتن به آرایشگاه را ندارد.
او گفت: «همسرم تمام خریدها را انجام می‌دهد. دو پسرم موقع رفتن به مکتب مضطرب هستند.»
این پدر چهار فرزند که نخواست نام کاملش فاش شود، به فایننشال‌تایمز گفت: «من نمی‌توانم زیر سلطه طالبان در افغانستان زندگی کنم. زندگی‌ام به خطر می‌افتد، نمی‌توانم آنجا کار کنم، آینده‌ای نیست.»
محمد یکی از بیش از ۲ میلیون افغان است که طبق گفته مقامات ایرانی، پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱ وارد کشور شدند.
بر اساس برآورد کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، در سال ۲۰۲۴ مجموعا حدود ۳.۸ میلیون افغان در ایران زندگی می‌کردند، که ایران را به بزرگ‌ترین کشور میزبان مهاجران در جهان تبدیل کرده است.
اما ایران می‌گوید شمار واقعی افغان‌ها، چه دارای مدرک قانونی و چه بدون آن، کمی بیش از ۶ میلیون نفر است؛ این رقم شامل کسانی نیز می‌شود که در ایران به دنیا آمده‌اند.
مقامات جمهوری اسلامی وعده داده‌اند روند اخراج گسترده مهاجران افغان را سرعت بخشند.
نادر یاراحمدی، مشاور وزیر داخله جمهوری اسلامی، مدعی شد که بیش از ۱.۲ میلیون افغان بین مارچ ۲۰۲۴ تا مارچ ۲۰۲۵ از کشور اخراج شده‌اند.
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران که امسال به کابل سفر کرده بود، گفت که این اخراج‌ها با هماهنگی طالبان و به صورت «تدریجی و با حفظ کرامت» انجام می‌شود.
او افزود: «ما نمی‌خواهیم بازگشت افغان‌ها به یک بحران اجتماعی برای هیچ‌کدام از دو کشور تبدیل شود. چیزی که برای ما اهمیت دارد، رسیدن به یک رویکرد منطقی منطقه‌ای برای مقابله با این وضعیت است.»
سعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل، سال گذشته گفته بود که ایران سالانه ۱۰ میلیارد دالر برای میزبانی «بیش از ۶ میلیون افغان» هزینه می‌کند، در حالی‌که کمک‌های بین‌المللی «ناکافی» بوده است.
اوضاع اقتصادی ایران از زمان بازگشت کارزار «فشار حداکثری» حکومت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، به دلیل برنامه هسته‌ای کشور، دشوارتر شده است.
تلاش برای اخراج مهاجران افغان با هشدارهای مداوم فرقه‌ای در ایران همراه بوده است.
مقامات ایرانی استدلال کرده‌اند که اعضای گروه‌هایی مانند داعش، که سال گذشته در بمب‌گذاری‌هایی در جنوب ایران جان نزدیک به ۱۰۰ نفر را گرفتند، ممکن است از مرز عبور کرده و تهدیدی امنیتی ایجاد کنند.
محمد امیر، یکی از نمایندگان مجلس ایران، خواستار اقدام فوری برای توقف ورود غیرقانونی مهاجران شد.
او گفت: «اگر مهاجرت کنترول نشود، دشمنان می‌توانند از مهاجران بدون مدرک برای بی‌ثبات کردن ایران استفاده کنند.»
با این‌حال فایننشال‌تایمز می‌نویسد که چشم‌انداز بازگرداندن میلیون‌ها افغان دیگر به آن سوی مرز، خطر تشدید تنش با طالبان را نیز به همراه دارد.
تهران هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته و دو کشور در سال‌های اخیر درگیری‌هایی مرزی بر سر اختلافات دیرینه آبی داشته‌اند.
در تلاش برای تقویت امنیت داخلی، ایران ساخت دیواری در امتداد مرزهای نفوذپذیر خود با افغانستان و پاکستان را سرعت بخشیده است.
همچنین در ماه‌های اخیر، پولیس سرکوب‌های خود علیه سکونتگاه‌های کارگران مهاجر را که در اطراف شهرهایی مانند تهران، کرج و مشهد گسترش یافته‌اند، تشدید کرده است.
با این حال، سیمین کاظمی، جامعه‌شناس ایرانی در دانشگاه شهید بهشتی، گفت که فقر و نابرابری فزاینده موجب شده بخش‌هایی از جامعه، دولت و رسانه‌ها «افغان‌هایی را که با دستمزد کم و بدون بیمه کار می‌کنند، تحقیر کنند، در حالی‌که فرزندان‌شان از تحصیل محروم‌اند و زنان‌شان دسترسی کافی به خدمات بهداشتی ندارند.»
او افزود: «کارگران افغان در توسعه پروژه‌های عمرانی ایران نقش حیاتی داشته‌اند. آن‌ها متهم به دزدیدن شغل ایرانی‌ها هستند، در حالی‌که کارفرمایان ایرانی به دلیل عدم بیمه کاری، آن‌ها را ترجیح می‌دهند.»