یک مقام ارشد فضایی چین اعلام کرد که بیجینگ در حال بررسی ساخت یک نیروگاه هسته‌ای بر سطح ماه است تا انرژی مورد نیاز «ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری» (ILRS) را که به‌طور مشترک با روسیه طراحی می‌شود، تامین کند.
چین با هدف تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ فضایی، قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ فضانوردان خود را بر سطح ماه فرود آورد. ماموریت برنامه‌ریزی‌شده «چانگ‌ئه ۸» در سال ۲۰۲۸ نیز به‌عنوان گامی مهم در مسیر احداث یک پایگاه دایمی و سرنشین‌دار بر ماه در نظر گرفته شده است.
در کنفرانسی در شانگهای، پی ژائویو، مهندس ارشد ماموریت چانگ‌ئه ۸، چهارشنبه سوم ثور در کنفرانسی در شانگهای اعلام کرد که تامین انرژی برای این پایگاه قمری علاوه بر نیروگاه هسته‌ای، ممکن است از طریق پنل‌های خورشیدی در مقیاس وسیع و همچنین احداث خطوط لوله و کابل‌های گرمایشی و انتقال برق در سطح ماه انجام شود.
آژانس فضایی روسیه، «روس‌کاسموس»، سال گذشته اعلام کرده بود که قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ با همکاری سازمان ملی فضایی چین (CNSA)، یک رآکتور هسته‌ای بر سطح ماه بسازد تا انرژی مورد نیاز ایستگاه تحقیقاتی قمری را تامین کند.
به‌گزارش رویترز، گنجاندن طرح ساخت نیروگاه هسته‌ای در اظهارات رسمی یک مقام فضایی چینی برای نمایندگان ۱۷ کشور و سازمان بین‌المللی عضو پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری، نشان می‌دهد که چین از این ایده حمایت می‌کند، هرچند تاکنون به‌صورت رسمی از آن رونمایی نکرده است.
وو ویرن، طراح ارشد برنامه اکتشافات قمری چین، در حاشیه این نشست به خبرگزاری رویترز گفت: «یکی از مسائل مهم در پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری تامین انرژی است. در این زمینه، روسیه به‌طور طبیعی مزیت دارد؛ به‌ویژه در حوزه فناوری نیروگاه‌های هسته‌ای فضایی که از امریکا نیز جلوتر است.»
او افزود: «در گذشته پیشرفت چندانی در مذاکرات پیرامون رآکتورهای فضایی حاصل نشده، اما امیدوارم این بار دو کشور بتوانند واقعا یک نیروگاه هسته‌ای به ماه بفرستند.»
رقابت با برنامه آرتمیس
برنامه چین برای ساخت یک پایگاه تحقیقاتی در قطب جنوبی ماه، با برنامه بلندپروازانه‌تر ناسا یعنی پروژه آرتمیس هم‌زمان شده است؛ پروژه‌ای که هدف آن فرود دوباره فضانوردان امریکایی بر سطح ماه در دسامبر ۲۰۲۵ است.
وو ویرن پیشتر گفته بود که مدل اولیه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری تا سال ۲۰۳۵ ساخته خواهد شد و هسته آن بر قطب جنوب ماه متمرکز خواهد بود. چین همچنین قصد دارد در آینده پروژه‌ای موسوم به «پروژه ۵۵۵» را آغاز کند که در قالب آن، ۵۰ کشور، ۵۰۰ موسسه علمی بین‌المللی و ۵۰۰۰ پژوهشگر خارجی به پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری بپیوندند.
در نشست شانگهای، پژوهشگرانی از روس‌کاسموس نیز جزییاتی از برنامه‌های جست‌وجوی منابع معدنی و آبی در ماه ارائه دادند.
هرچند پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری پیش از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ شکل گرفته بود، اما تحلیلگران چینی معتقدند پس از آغاز جنگ، انگیزه‌های همکاری بین روس‌کاسموس و سازمان ملی فضایی چین افزایش یافته است.
لیو یینگ، پژوهشگر آکادمی دیپلوماسی وزارت امور خارجه چین، در مقاله‌ای نوشت که با پیشرفت سریع فناوری چین در عرصه فضایی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های غرب بر واردات فناوری‌های فضایی برای روسیه، چین اکنون می‌تواند «فشارها بر روسیه را کاهش دهد و به پیشرفت‌های جدید در پرتاب ماهواره، اکتشافات قمری و ایستگاه‌های فضایی کمک کند.»
اتهام چین به امریکا: مانع‌تراشی در همکاری‌های فضایی پکن با دیگر کشورها
در بخش دیگری از نشست شانگهای، طراح ارشد برنامه اکتشافات قمری چین، امریکا را به دخالت در تلاش‌های بیجینگ برای همکاری فضایی با اروپا و سایر کشورها متهم کرد.
وو ویرن در گفت‌وگویی کم‌سابقه با رسانه‌های خارجی به رویترز گفت که چین برخلاف ایالات متحده، سیاست «دیپلوماسی فضایی باز» را دنبال می‌کند و همچنان آماده همکاری با کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه در حوزه اکتشافات قمری است.
او تاکید کرد که پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری که به رهبری چین و روسیه با هدف ساخت یک پایگاه دایمی بر ماه تا سال ۲۰۳۵ پیش می‌رود، تاکنون با استقبال ۱۷ کشور و سازمان بین‌المللی همراه شده است. با این حال، او اشاره کرد که در جذب شرکای پروژه به اندازه برنامه آمریکا موفق نبوده‌اند.
وو ویرن گفت: «روند توسعه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری بسیار خوب است، اما نسبت به توافق‌نامه‌های آرتمیس که تحت رهبری امریکا هستند، کشورهای کمتری به پروژه ما پیوسته‌اند، چرا که امریکا همواره در همکاری‌های ما با سایر کشورها، از جمله کشورهای اروپایی، دخالت می‌کند.»
توافق‌نامه آرتمیس، چارچوب چندجانبه‌ای به رهبری ایالات متحده برای تعیین اصول رفتار در فضا و بر ماه و مریخ است و تاکنون بیش از ۵۰ کشور آن را امضا کرده‌اند.
وو همچنین تاکید کرد که در حال حاضر بهترین همکاری فضایی میان چین و روسیه در جریان است و دو کشور قصد دارند پروژه‌های مشترک، از جمله توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای در سطح ماه را گسترش دهند.
چین در قالب ماموریت‌های بدون سرنشین اخیر خود به ماه، محموله‌هایی از کشورهای مختلف از جمله پاکستان، تایلند، ایتالیا و فرانسه را با خود حمل کرده و به این ترتیب دیپلوماسی فضایی بیجینگ را برجسته‌تر کرده است.
هرنان مرینو چوکه، معاون مدیرکل سازمان همکاری فضایی آسیا-اقیانوسیه (APSCO) که از اعضای پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری محسوب می‌شود، در این نشست گفت:«این پروژه تنها پروژه‌ای در جهان است که به هر کشوری فرصت برابر برای مشارکت فعال از طریق ارائه محموله و ماهواره را می‌دهد.»
در ادامه این سیاست، چین در ماه فبروری اعلام کرد که یک فضانورد پاکستانی را برای حضور در یک پرواز فضایی به ایستگاه فضایی تیانگونگ در سال آینده آموزش خواهد داد. این نخستین باری خواهد بود که یک فضانورد خارجی وارد ایستگاه فضایی چین می‌شود.
با این حال، آژانس فضایی اروپا (ESA) پس از حمله روسیه به اوکراین، همکاری با پروژه ایستگاه بین‌المللی تحقیقاتی قمری را به‌دلیل حضور روسیه رد کرده است.
از سوی دیگر، روابط دیپلماتیک فضایی میان چین و امریکا نیز به‌دلیل قانون «متمم ولف» که در سال ۲۰۱۱ در امریکا تصویب شد، محدود شده است. این قانون، ناسا را از هرگونه همکاری با چین یا شرکت‌های چینی، مگر با مجوز خاص، منع می‌کند.
اگرچه آژانس فضایی اروپا اخیرا محموله‌ای را با ماموریت چانگ‌ئه ۶ چین به ماه فرستاد، اما اعلام کرده است برنامه‌ای برای مشارکت در ماموریت‌های چانگ‌ئه ۷ و ۸ که به ترتیب در سال‌های آینده و ۲۰۲۸ انجام خواهند شد، ندارد.
این آژانس در سال ۲۰۲۳ نیز اعلام کرد که دیگر برنامه‌ای برای اعزام فضانوردان اروپایی به ایستگاه فضایی تیانگونگ نخواهد داشت.