با شدتگرفتن گفتوگوها و مباحث قومی در شبکههای اجتماعی، شماری از نخبگان سیاسی کشور بر ضرورت همگرایی و تمرکز بر منافع جمعی تاکید کرده و میگویند که افغانستان پس از به دست آوردن آزادیاش میتواند به روایت و حل مسائل بپردازد.
عمر داوودزی، وزیر داخله پیشین، اولویت اصلی را فراتر از مباحث قومی، «خروج افغانستان از بحران کنونی» عنوان میکند. اما، داکتر امین احمدی، استاد دانشگاه، باور دارد نهادینهشدن یک ملیگرایی ناقص در افغانستان، نژادپرستی و کنشهای نادرست اجتماعی را تقویت کرده است.
او افزود نخبگان افغانستان باید روایت تازهای بسازند. زیرا، روایتهای قدیمی برای نسل امروز پذیرفتنی نیست و بحران را حل نمیکند.
پس از آنکه یک شهروند افغان در واشنگتن دو سرباز گارد ملی امریکا را هدف قرار داد، فضای شبکههای اجتماعی افغانستان شاهد مباحث قومی موافقان و مخالفان عملکرد و انگیزه لکنوال شده است. حتی به بهانه این رویداد، گروهی از کاربران هویت شهروندان افغانستان در قانون اساسی را زیر سوال بردهاند و بر هویت قومی خود به جای هویت ملی، یعنی افغان، پافشاری دارند.
داوودزی که عضو رهبری مجمع ملی برای نجات افغانستان نیز است، در برنامه دیدگاه گفت که افغانها باید ابتدا کشور خود را آزاد کنند و سپس درباره نام و دیگر مسائل ملی گفتوگو کنند.
او افزود که افغانستان ظرفیت تجزیهشدن را ندارد، اما لازم است نخبگان کشور زمینه گفتوگوی سازنده را فراهم کنند تا چالشهای موجود برطرف شود.
راهحل، گذار به جمهوریت سوم است
عمر داوودزی گفت که اولویت مردم افغانستان، بیرونکردن کشور از وضعیت کنونی است. به گفته او، مردم حق ابراز نظر در تمام موضوعات را دارند، اما نخبگان سیاسی باید با درک شرایط جاری، مسئولیت خود را برای ایجاد همسویی و گفتمان ملی ایفا کنند.
او میگوید نخبگان سیاسی باید «زیر یک چتر کلان» گردهم آیند و برای یک راهحل پایدار کار کنند. داوودزی میافزاید که تعیین رهبری این چتر، تصمیم مردم خواهد بود.
او تصریح کرد: «راهحل، برپایی جمهوریت سوم است؛ جمهوریتی متفاوت از جمهوریت اول و دوم. جمهوریت دوم زیر قیمومیت جامعه جهانی بود، اما جمهوریت سوم باید افغانی باشد.»
وی هشدار میدهد که در صورت نبود تلاش برای رسیدن به چنین راهحلی، حاکمیت طالبان ادامه خواهد یافت، روابط خارجی کشور تیرهتر خواهد شد و انزوای سیاسی و فقر افزایش خواهد یافت.
داوودزی در واکنش به هشدار اخیر اشرف غنی درباره «خطر تجزیه افغانستان» گفت: «افغانستان استعداد تجزیه ندارد. اگر قرار بود تجزیه شود، در گذشته تجزیه میشد.»
اشرف غنی هفته گذشته با اشاره به تنش میان طالبان و پاکستان گفته بود افغانستان با خطر تجزیه روبهرو است. داوودزی با این دیدگاه موافق نیست و تاکید میکند که مشکل در رهبران سیاسی افغانستان بوده که بهجای شایستهسالاری، روی وفاداریهای شخصی تکیه کردهاند.
تابوها فرو ریخته اند
محمدامین احمدی، استاد دانشگاه، با اشاره به افزایش مباحث قومی میگوید بسیاری از روایتهای تاریخی که تا چند دهه پیش «تابو» محسوب میشدند، امروز دیگر چنین نیستند. او تاکید میکند که اصرار بر این تابوها بهجای حل مشکل، بحران را تشدید میکند.
به باور او، روایت رسمیای که مبنای هویت ملی در افغانستان قرار گرفته، ریشه در نژادگرایی دارد و در بستری استعماری شکل گرفته است. این روایت برای بخشی از نخبگان به «تابوی» مقدس تبدیل شده است.
این استاد دانشگاه هشدار میدهد که نخبگان افغانستان برای عبور از بحران موجود باید از عوامگرایی بپرهیزند و مسئولیت خود را در ایجاد یک راهحل پایدار به عهده بگیرند. او میگوید روایتهای موجود «وحی منزل نیستند» و باید امکان نقد آنها فراهم باشد.
به باور وی، نسل امروز افغانستان نسل ۶۰ سال پیش نیست و «خودآگاهی قومی» روایت رسمی دولتی را به چالش کشیده و مخدوش کرده است. احمدی میافزاید که نخبگان باید بهدنبال «راهحل سیاسی توسعهمحور، قابل قبول برای همه و مبتنی بر برد–برد» باشند.
او میگوید: «ذهنیت نخبگان ما دچار نوعی عوامگرایی شده است. چون بدنه جامعه بهشدت احساسی، افراطی و قومی شده، نخبگان نیز اسیر عوامپسندی شدهاند.»